UX bez tajemnic!

   Od dłuższego czasu, śledząc strony branżowe i social media spotykam się z wieloma ofertami kursów i zapytaniami dotyczącymi kariery w User Experience. Temat stał się zauważalnie popularny. Mnóstwo osób zadaje pytania „w jaki sposób w ogóle zacząć”, czy „czym zajmuje się UX”. Zainteresowani często chcą się przebranżowić, nie posiadając usystematyzowanej wiedzy w tym zakresie. Na szczęście w zasięgu ręki znajduje się ogromna liczba artykułów, kursów czy książek przybliżających to zagadnienie, które wytrwałym kandydatom pomogą w osiągnięciu założonego celu.

O UX w Polsce zrobiło się naprawdę głośno około 4 lat temu. Skąd to ogromne zainteresowanie? Subiektywnie odpowiedziałabym, że ze względu na fakt, że jest to niezwykle szerokie i interesujące zagadnienie. Prawdopodobnie również dlatego, że otwiera drzwi do świata IT, bez (jak mogłoby się wydawać) posiadania ściśle technicznych kompetencji. Sądzę, że błędem jest jednak myślenie, że jest to relatywnie nieskomplikowana dziedzina, która skupia się na prowadzeniu użytkowników za rękę tak, aby byli zadowoleni z działania produktu czy usługi. Jest to coś znacznie większego i w tym tekście postaram się Wam przybliżyć czym jest UX i czym tak naprawdę zajmuje się User Experience Designer. Jednak najpierw skupię się powierzchownie na historii tej dziedziny na polskim rynku IT.

Jeszcze kilka lat temu dziedzina ta nie była tak rozwinięta jak dziś. Owszem, projektanci cały czas zajmowali się tworzeniem stron, systemów, czy (po pojawieniu się pierwszych smartfonów) aplikacji. W większości przypadków byli oni nazywani po prostu „Web designerami” czy po prostu „Projektantami” i „Grafikami”. Specjaliści ci musieli posiadać bardzo szerokie kompetencje, umożliwiające im praktycznie samodzielne zaprojektowanie całości usługi. Bardzo szybko okazało się, że długofalowo takie podejście nie zapewni dostarczenia użytkownikowi dobrych doświadczeń i specjalizacja ta zaczęła ewoluować, rozbijając się na pomniejsze. W tej chwili specjalizacja została rozbita na kilka pomniejszych:

• User Experience Design - tworzenie doświadczeń użytkownika związanych z produktem lub usługą. Odpowiada za to, aby produkt był prosty w obsłudze, dostarczał użytkownikowi pozytywnych wrażeń i szybko rozwiązywał jego problemy;
• User Interface Design - tworzenie interfejsu graficznego użytkownika, przekładanie badań, analiz i wniosków stworzonych podczas przygotowań do projektu na odbiór wizualny produktu;
• Product Design – kompetencje Product i UX Designera są podobne - w rzeczywistości czasami tytuły są używane zamiennie, co osobiście uważam za błąd. Product Designerzy są bardziej zaangażowani w cały proces projektowania produktu, uwzględniając nie tylko potrzeby użytkownika, a również biznesowe, podczas gdy projektanci UX zazwyczaj koncentrują się w szczególności na udoskonalaniu doświadczenia użytkownika produktu;
• User Research - przeprowadzanie badań, testów użytkownika i ich późniejszych analiz w celu ulepszenia produktu. UX Researcherzy przygotowują bazę wiedzy w początkowej fazie powstawania produktu (oraz w trakcie podczas kolejnych iteracji), badając rynek i jego potrzeby, czy badając sam istniejący produkt w poszukiwaniu obszarów, które są dla użytkowników kłopotliwe i przydałoby się je usprawnić;
• Solution Design - Kiedyś nazywany Analizą Biznesową. Solution Designerzy posiadają wiedzę na temat działania projektowanej funkcjonalności. Są łącznikami pomiędzy Product Managerami i Architektami systemów, a zespołem Designu. Tworzą wymagania, mają wiedzę na temat ograniczeń produktowych;
• Content Design - Kiedyś nazywany Copy Writingiem. Specjalizacja odpowiedzialna za znacznie szerszy i bardziej skomplikowany obszar. Ich zadania nie skupiają się wyłącznie na przygotowaniu ładnego tekstu. Są odpowiedzialni za zrozumienie procesu, zasugerowanie usprawnień po stronie komunikacji z użytkownikiem i przygotowania komunikatów, które będą konkretne, znaczące i pozwolą użytkownikowi na sprawną realizację zadania.

Liczba specjalizacji, które powstały z jednej dziedziny jest spora i wyraźnie podkreśla jak skomplikowanym i szerokim procesem jest tworzenie i rozwijanie oprogramowania.

Czym jest jednak sam UX? Czym obecnie zajmuje się UX Designer? Otóż UX jest niczym innym, jak cierpliwym, ustandaryzowanym i iteracyjnym badaniem, tworzeniem i tłumaczeniem całości doświadczeń użytkownika związanych z korzystaniem z produktu lub usługi. Nie ograniczajmy się jednak wyłącznie do produktów cyfrowych – użytkownicy odbierają różne bodźce i wrażenia nie tylko przy kontakcie z komputerem czy smartfonem. Odbierają bodźce, również wchodząc do sklepu, szukając produktów i ostatecznie finalizując zakupy. Niemniej, mówiąc o User Experience, mówimy o użytkowniku i jego doświadczeniach. UX polega na projektowaniu tych doświadczeń.

Rolą projektantów, którzy zajmują się UX, jest zbadanie potrzeb użytkowników, odkrycie i wyszczególnienie potencjalnych problemów, z którymi ci muszą się zmagać i znaleźć ich rozwiązanie. Co oznacza to w praktyce?

Wyobraźcie sobie, że chcecie zaparkować swój samochód i zapłacić za parking w nieznanym sobie mieście. Spieszycie się na spotkanie, nie macie pojęcia, gdzie znajduje się najbliższy parkometr. Przychodzi wam na myśl polecona przez znajomych aplikacja, która powinna rozwiązać wasz problem. Po pierwszym uruchomieniu okazuje się, że najpierw musicie uzupełnić długi formularz z danymi kontaktowymi, przeklikać kilka zakładek, dodać formę płatności, by na końcu procesu okazało się, że musicie czekać do 24 godzin na weryfikację waszego konta. W tym momencie jesteście już spóźnieni i zirytowani, a usługa zamiast rozwiązać problem, pogłębiła go. Wystarczyło zaprojektować aplikację w inny sposób, z myślą o użytkowniku, przewidując jego potrzeby i problemy. Użytkownika w pośpiechu naprawdę nie interesuje wyrażanie zgód marketingowych i, o zgrozo, zamykanie reklam zachęcających do polubienia profilu w social mediach. Główną potrzebą użytkownika było szybkie dokonanie płatności za parking w obcym miejsce i w tym powinien pomóc mu dobrze zaprojektowany serwis. I tym jest właśnie w dużym skrócie UX Design.

Dobrego UX Designera charakteryzuje kilka cech, o których rozwój zdecydowanie powinni zabrać kandydaci to stanowisko. Osoba decydująca się na podjęcie tej roli powinna posiadać bardzo wysokie umiejętności komunikacyjne, interpersonalne i organizacyjne, a także być zorientowana na detale i rozwiązywanie problemów. Bardzo pomocna jest również umiejętność pracy w zespole czy przejmowanie inicjatywy oraz asertywność, ponieważ to właśnie UX Designer rekomenduje rozwiązania poszczególnym interesariuszom projektu. Ważna jest również chęć ciągłego rozwoju w tak dynamicznie zmieniającej się branży. Musimy być również empatyczni i potrafić wczuć się w potrzeby zarówno użytkownika, jak i biznesu. Argumenty UX designerów powinny zawsze być przedstawiane w rzeczowy i grzeczny sposób (absolutnie nie możemy rekomendować rozwiązania „bo tak”).

Oczywiście, poza kompetencjami „miękkimi” należy zwrócić uwagę na „techniczne”. UX designer powinien znać podstawowe zasady projektowania, a także potrafić przekonwertować potrzeby użytkownika i biznesu w prototypy i makiety umożliwiające zespołom szybką iterację i testowanie pomysłów. Istotna jest także wiedza odnośnie do dobrych praktyk w zakresie projektowania pod Web i Mobile, co umożliwi późniejszą rekomendację najlepszych rozwiązań opierając się na tych właśnie praktykach. Bardzo przydatna jest także podstawowa wiedza na temat developmentu projektów od strony frontendu i backendu – zwiększy to świadomość projektanta w zakresie ograniczeń systemowych rekomendowanych rozwiązań. W swoich projektach, UX Designer powinien zwrócić również uwagę na założenia tzw. Accessibility (tj. „Dostępności”), czyli zasad projektowania dla osób z chwilowymi i permanentnymi niepełnosprawnościami i ograniczeniami, aby ich projekty były projektami inkluzywnymi.

Kandydat na UX Designera powinien również dysponować portfolio swoich prac. Często spotykam się z pytaniem o preferowaną formę portfolio: może plik PDF, a może strona, a co z profilem social media? Otóż subiektywnie zawsze rekomendowałabym stronę internetową, ponieważ daje największą wolność w prezentacji treści i sama w sobie jest najlepszą prezentacją naszych umiejętności. Istnieje mnóstwo narzędzi do łatwego projektowania stron, więc każda osoba pragnąca w ten sposób przedstawić swoje prace, nie powinna zderzyć się z większymi problemami. Niemniej plik PDF, czy profil na Behance również jest jak najbardziej poprawną formą prezentacji.

Ostatecznie najważniejsze jest nie medium, a zawartość. Zespołów, które prowadzą rekrutacje w mniejszym stopniu interesują ładne, pojedyncze (i często kompletnie nieużyteczne i nieprzemyślane) „shoty” z projektów. Rekruterzy najbardziej skupiają się na procesie designera. Dlatego też portfolio powinno przedstawiać 2-3 dobrze rozpisane projekty, czyli tzw. „case’y”. Co zawrzeć w takiej analizie? Z pewnością podstawowe informacje takie, jak: krótkie wprowadzenie, problem, cel projektu, ograniczenia techniczne, wymagania i sposób w jaki rozwiązaliście powyższe. Może prowadziliście badania? Może efektem tych badań były warsztaty albo sesje co-designowe? W jaki sposób wyglądała wasza współpraca z zespołem Dev?

Postawcie się na miejscu zespołów rekrutujących. Wolelibyście osobę z bardzo silnym zmysłem artystycznym, ale bez umiejętności stworzenia użytecznego produktu, czy kogoś, kto rozbija problem na części, analizuje wyniki i składa iteracyjnie użyteczny produkt i dopiero na końcu przejmuje się aspektem estetycznym?

Gdy już dojdziecie do etapu rozmowy rekrutacyjnej, zwykle możecie spodziewać się podobnego schematu rekrutacji, który obowiązuje w większości firm:

1. Niezobowiązująca rozmowa o was, waszym doświadczeniu i umiejętnościach
2. Rozmowa z przedstawicielem „technicznym” (często UX Principalem lub Team Leadem), który zada bardziej szczegółowe pytania na temat waszego procesu projektowego i spróbuje określić w jaki sposób myślicie
3. Opcjonalnie, jeżeli rozmowa pozostawi niedosyt lub rekruterzy będą mieli wątpliwości (lub po prostu tak wygląda proces w danej firmie), możecie zostać poproszeni o wykonanie zadania rekrutacyjnego, które będzie potwierdzeniem waszych umiejętności. Pamiętajcie, że jest to wasz czas, za który powinniście zostać wynagrodzeni.

Na jakie jednak pytania powinniście się przygotować?

1. Wasze doświadczenie
2. Umiejętności miękkie i techniczne
3. Oprogramowanie
4. W jakim zakresie mieszczą się wasze kompetencje – tylko UX? A może również UI lub research?
5. Jak wygląda wasz standardowy proces projektowy?
6. Jak rozwiązujecie problemy?
7. Jak współpracuje z innymi designerami i zespołem Dev?
8. Jak często konsultuje swoje pomysły?
9. W jaki sposób upewniacie się, że wasze projekty przedstawiają najlepsze możliwe rozwiązanie w bieżącej sytuacji?

Większość osób związanych z branżą IT (i nie tylko) zapewne spotkało się również z zagadnieniem sztucznej inteligencji, tzw. „AI”. Szum ten przynosi na myśl analizę jak rozwój AI wpłynie na branżę IT, jak wpłynie na UX? Bardzo chciałabym znać odpowiedź. Myślę, że na ogólnym poziomie będzie to fantastyczne narzędzie do usprawniania procesu. Prawdopodobnie będzie w stanie przygotować dla designerów np. checklistę poszczególnych kroków projektowych, a może także makiety. Sądzę jednak, że na bardziej zaawansowanym poziomie czynnik ludzki będzie potrzebny w dalszym ciągu, choćby do weryfikacji rekomendacji AI. Może jednak stanowisko UX Designera wyewoluuje ponownie i stanie się Operatorem UX-AI? Pokaże to czas. Sytuacja ta podkreśla jednak, jak bardzo ważny jest samorozwój i poznawanie nowych technologii.

Liczę, że ten tekst przybliżył wam zagadnienie UX Designu. Bardzo ciężko jest opisać w kilkudziesięciu zdaniach tak szeroki obszar, mam jednak nadzieję, że będzie to dobry wstęp do dalszych badań we własnym zakresie.